ኢንስቲትዩት ገረዓልታ ንፖሊሲ መጽናዕትን ስልጠናን
ሰሙናዊ ምዕባለታት ኣብ ቀርኒ ኣፍሪካ
21 – 28 ለካቲት 2017 ዓ/ም
መቐለ
ፍሉይ ተርእዮታት ናይዚ ሰሙን
- መልሲ ህወሓት ኣብ ወጥሪ መንግስታት ኢትዮጵያን ኤርትራን ኣመልኪቱ
- ምክያድ ኣኼባታት ኣብ ከተማ መቐለ
- ቃለ መሕትት ነበር ሚኒስተር ጉዳያት ወጻኢ ኢትዮጵያ ዶ/ር ገዱ ኣንዳርጋቸዉ
- ኣብ ኢትዮጵያ ናይ ፎኲስ፣ ማእከላይ ከምኡውን ከቢድ ኣጽዋር ተተኮስቲ ምምራት ምጅማሩ
- ቀጻልነት ወጥሪ መንግስታት ኢትዮጵያን ኤርትራን
- መጥቃዕቲ ሓይሊ ኣየር ኢትዮጵያ ኣብ ግዝኣታት ሶማሊያ
- ክስታት ኮሚሽን ሰብኣዊ መሰል ው/ሕ/መንግስታትን ኣባል ሃገራትን
ፖለቲካዊ ምዕባለታት
- ብወገን ሓላፊት ቤት ጽሕፈት ህወሓት ወ/ሮ ፈትለወርቅ ገ/እግዚኣብሄር (ሞንጆሪኖ) ኣመልኪቱ ብዝተውሃበ መግለጺ መሰረት ህወሓት ምስ መንግስቲ ፌደራል ብምዉጋን ኣንጻር ኤርትራ ናይ ምዝማት ድልየት ከምዘይብሉ ተገሊጹ።
- ወ/ሮ ፈትለወርቅ ብወገን ፌደራል መንግስቲ ኣመራርሓ ህወሓትን ኣዘዝቲ ሰራዊት ትግራይን ምስ መንግስቲ ኤርትራ ይራኸብ እዮም ዝብል ኽሲ ኣመልኪቱ ኣብ ዝሃበኦ መልሲ ድማ፡ ምስ መንግስቲ ኤርትራ ርክብ ምንባሩ ብምእማን ይኹን እምበር እቲ ርክብ ጠቅላይ ሚኒስተር ኣብይ ኣሕመድ ብዘቕረቦ ሓሳብ ብወገን ጌታቸዉ ረዳ ዝተገበረ ምዃኑን ናይቲ ርክብ ሪፖርት ድማ ን ጠቅላይ ሚኒስተር ኣብይ ኣሕመድን ንህወሓትን ከምዝቐረበ ገሊጸን።
- ብተወሳኺ ድማ ሻዕቢያን ብልጽግናን ኣብ ልዕሌና ገበን ጀኖሳይድ ዝፈጸሙ እዮም ብምባል ምስ መንግስቲ ፌደራል ዘራኽበና ውዕሊ ፕሪቶሪያ እንትኾን ምስ መንግስቲ ኤርትራ ግን ምንም ዘራኽብ ነገር የብልናን ክብላ ገሊጸን። ዓለም ለኻዊ ሕግታት ተጠቒምኻ ክተሳኽዕም እትኽእል ብሄራዊ ጥቕምታት ብሓይሊ ንምስኻዕ ምምኳር ካብ ጦርነት ዘይምምሃርን ተቐባልነት ዘይብሉን ምኳኑ ብምግላጽ ትግራይ ዓውዲ ኲናት ክትከዉን ከምዘይፈቕዱን ምስ መንግስቲ ፌደራል ኮነ ምስ ሻዕቢያ ዝግበር ምንም ዓይነት ዉግንና ከምዘህልን ወሲኸን ገሊጸን።
- ተወሳኺ ድማ ውሽጣዊ ፖለቲካዊ ኩነታት ትግራይ ኣመልኪተን ኣብ ዝሃበኦ መግለጺ ኣይተ ጌታቸዉ ረዳ ናትና ፕሬዝዳንት ዘይኮነ ብሓይሊ ካብ ስልጣን ኣይወርድን ዝበለ ሹም መንግስቲ ብልጽግና እዩ ዝበላ እንትኾና ጌታቸው ረዳ ጊዝያዊ ምምሕዳር ትግራይ ስርሑ ብኣግባቡ ንከይሰርሕ ዕንቅፋት እናፈጠረ ከምዘሎን እየን ገሊጸን። ንሕና ኣብ ግዚያዊ ብምምሕዳር ዘለና ዉክልና ዝቐየርናን ንጌታቸዉ ረዳ ካብ ሓላፍነቶም ከምዘልዐልናን ዝገለጽና እንትንኾን መንግስቲ ፌደራል ግን ነዚ ተግባራዊ ንምግባር ከምዘይደለየን እቲ ስልጣን ዝሓዘ ኣካል ድማ ብሓይሊ ኣብ ስልጣን ክጸንሕ ከምዝወሰነን ወሲኸን ገሊጸን።
- እዚ ከምዚሉ እንከሎ ፕሬዝዳንት ጊዚያዊ ምምሕዳር መንግስቲ ኣብ ዝሃብዎ መግለጺ ህወሓት ክትድሕን እንተተደልዩ ዳግም ጉባኤ ክተካይድ ከምዘለዋ ከምዝገለጹ ተሓቢሩ።
——————————————————————
- ኣብዚ ሰሙን እዚ ብዕለት 26 ለካቲት 2017 ዓ/ም ኣብ ርእሰ ከተማ ክልል ትግራይ መቐለ ክልተ ኣኼባታት ተኻይዶም። ፕረዚደንት ግዝያዊ ምምሕዳር ኣይተ ጌታቸው ረዳ ኣብ ዝተሳተፍዎ ኣኼባ፡ ንቤት ምኽሪ መንግስቲ ዝትክእ ቀዋሚ ኮሚቴ ግዝያዊ ቤት ምኽሪ ዝተመርጸሉ ኣኼባ ከምዝተገበረ ተገሊጹ።
- እቲ ግዝያዊ ቤት ምኽሪ 7 ቀወምቲ ኮሚቴታት ዝሓቖፈ ኮይኑ ህወሓት ገና ናብዚ ኣኼባ ከምዘይኣተወ ይግለፅ። ኣብዚ ቤት ምኽሪ ሰራዊት ኮታ ክህልዎ እዩ እንተተባህለ ወከልቲ ሰራዊት ኣብ ኣኼባ ቤት ምኽሪ ከምዘይተሳተፉ ተገሊጹ ኣሎ።
- እቲ ካልእ ኣኼባ ምስ ሰራዊት ንምዝርራብ ዝጸውዑ ኣባላት ማሕበረሰብ ዝገበሩዎ ኣኼባ ኮይኑ፡ እቲ ኣብ ዝሓለፈ ወርሒ ጥሪ ብሰራዊት ዝሓለፈ ውሳነ ተግባራዊ ክኸውን ዝጽውዕ ዝነበረ ኣኼባ እዩ።
- ህዝቢ ምስ ላዕለዎት ኣዘዝቲ ሰራዊት ማለት እዉን ምስ ጀነራል ታደሰ ወረደን ጀነራል ፍስሃ ማንጁስን ንምዝርራብ ተሓሲቡ ዝተኻየደ ስብሰባ ዋላዃ እንተነበረ፡ ብምኽንያት ስራሕ እዞም ላዕለዎት ኣመራርሓ ክርከቡ ብዘይምኽኣሎም ኻልእ ላዕለዋይ ኣዛዚ ሰራዊት ዝኾነ ጀነራል የውሃንስ ወልደጅወርግስ ንጀነራላት ወኪሉ ኣብቲ ኣኼባ ተረኺቡ ብተሳተፍቲ ዝቐረበ ሕቶታት ግቡኣት ምዃኖምን ንምትግባር ከምዝሰርሑን ገሊጹ።
---------------------------------------------------------------
- ኣብዚ ሰሙን’ዚ ኣንከር ሚድያ ንፖለቲከኛ ዶ/ር ገዱ ኣንዳርጋቸው ብመንገዲ ጋዜጠኛ መሳይ መኮነን ቃለ መሕትት ዘካየዱ እንትኾን ኣብ እዋን ጻንሒቶም ድማ ብርክት ዝበሉ ሓሳባት ኣካፊሎም።
- ምስ ናብ ስልጣን ኣመጻጽኣ ኣብይ ኣሕመድ ተተሓሒዙ ንዝተልዓለ ሕቶ እንትምልሱ ኣብቲ እዋን ኣብ ኢህኣዴግ ሰለስተ ሓይልታት ምንባሮምን እቲ ሓደ ለውጢ የድሊ እዩ ኢሉ ዝኣመነ፡ እቲ ካልኣይ ከም ዘለዎ ክቕጽል ዝደሊ፡ እቲ ሳልሳይ ድማ ነቲ ለውጢ ዝድግፍ ግን ድማ እቶም ዝነበሩ ጸገማት ክቕጽሉ ድልየት ዝነበሮ ምኳኖም ገሊጹ።
- ኣብ ሞንጎ እዚ ድማ ብጽልኢ ዝተመልአ ምስምማዕ ዘይኮነስ ብትዕቢት ዝተሰነየን ነንሕድሕዱ ክጎዳዳእ ዝሓስበሉ እዋን ስለዝነበረ ከም ውጽኢቱ ድማ ኣድላይነት ለውጢ እምበር ነቲ ለዉጢ መን ይምረሓዮ ዝብል ንጹር ስለዘይነበረ ኣብይ ኣሕመድ ነቲ ኣብቲ እዋን ዝነበረ ናይ ጽልኢ ፖለቲካ ተጠቒሙ ናብ ስልጣን ዝመጸ ሰብ እዩ ብምባል የገልጽ። እዚ ዝገበርናዮ ንሕና ኢና እቲ ዝዓበየ ጌጋ ዝፈጸምናዮ ነቲ ሓይሊ ጥፍኣት ዝኾነ ኣብይ ኣሕመድ ስልጣን ሂብና ዝደለዮ ጥፍኣት ከካይድ ምምችቻውና እዩ ክብሉ ድማ ይቕጽሉ።
- ኣብ መወዳእታ ድማ ዶ/ር ገዱ ኣንዳርጋቸዉ ኣብ እዋን መንግስቲ ኣብይ ኣሕመድ ዝነበሩሉ እዋናት ዝጣዕሱሉን ዝሓፍርሉን እዋናት ምዃኑን ኣብ ኢትዮጵያ ንዘጋጠመ ሓደጋ ድማ ይቕሬታ ክሓቱን ሓላፍነት ክወስዱን ድሉው ምዃኖም ሓቢሮም።
—————————————————————————–
ጉዳያት ፀጥታ
- ኣብዚ እዋን እዚ ንኢትዮጵያ ዝመርሑ ዘለዉ ቀዳማይ ሚኒስተር ኣቢይ ኣሕመድ ኣብታ ሃገር ናይ ፎኲስ፣ ማእከላይ ከምኡውን ከቢድ ኣጽዋር ተተኮስቲ ምምራት ምጅማሩ ገሊጾም።
- ናይ ኢትዮጵያ ጦር ጠቅላይ ኢታማዦር ሹም ዝኾኑ ፊልድ ማርሻል ብርሃኑ ጁላ ድማ ኣብቲ ቦታ ተረኺቦም ከምዝበልዎ “ተተኳሲ ምዕዳግ ኣዝዩ ኣጸጋሚ ኢዩ። ምኽንያቱ ድማ ወጺእኻ ከም ከረሜላ ኣይትዕድጎን ኢኻ።
- እንተነኣሰ ብተተኳሲ ዓርሱ ዘይኽእል ዓዲ ድማ ዓዲ ኣይኮነን” ብምባል ነቲ ተተኳሲ ናይ ምምራት ስራሕ ብምድናቕ ተዛሪቦም።
————————————————————————————–
ዞባዊ ጉዳያት
- ኣብ መንጎ መንግስታት ኢትዮጵያን ኤርትራን ዘሎ ወጥሪ ተጠናኺሩ ዝቐጸለ እንትኾን ኣብዚ ዝሓዝናዮ ሰሙን ድማ ፖለቲካውን ወታሃደራውን ኣመራርሓ ኢትዮጵያ በዓል ዓወት ዓድዋ ምኽባር ምኽንያት ብምግባር ኣብ ዝገበርዎ መደረ ከምዝስዕብ ኢሎም።
- ፕረዚደንት ኢፈዴሪ ታየ ሃስቀስላሌ ኣብ መደረኦም ክንዕቑና ዝደልዩ፣ ክፃዓኑና ዝህርህሩ፣ ብህውከት ዝተፈጡን ዝሰልጠኑን ሓይልታት ኣለዉ። ስለዚ መከላኻሊ ሰራዊትና ነዚኦም ንምምካት ክዳሎ እዩ ዝበሉ እንትኾኑ ሓለቓ ስታፍ መከላኸሊ ሰራዊት ኢትዮጵያ ፊልድ ማርሻል ብርሃኑ ጁላ ድማ ፀላእትና ክወሩና እዮም ንሕና እናተደለና እንርከብ ንውሽጣዊ ሓይልታት ዘይኮናስ ነዚኦም (ንወረርቲ) እዩ። ናብ ቀይሕ ባሕሪ ግን ምእታውና ኣይቐርን ክብሉ ተሰሚም። ኣዛዚ እዚ ማእኸላዊ ዳሉል ዝኾኑ ሌ/ጀነራል ዘውዱ በላይ ብወገኖም ድማ ሰላም ህዝብን ዶብ ሃገርን ካብ ዝኾነ እዋን ንላዕሊ ክንሕሉ ኢና ከምዝበሉ ተገሊጹ።
- ካብዚ ብተወሳኺ ሓይሊ ምክልኻል ሰራዊት ኢትዮጵያ፣ ኣብ ከተማ ሰመራ ይፍፅሞ ዘሎ ምጥንኻር ሓይሊ ኣየርን ምትካል ሚሳኤልን ዝቐጸለ እንትኸዉን ብተወሳኺ ክልተ ኮራት እዚ ሰሜናዊ ምብራቕ ናብ ዓፋር ብምእታዉ ነታ ሓንቲ ኮር ኣብ ከባቢ ቡሬ ክትዕርድ ከምዝተገበረ ተገሊጹ። ሻብዓይ እዚ ዝተበሃለ ሜካናይዝድ ሓይሊ ኢትዮጵያ ‘ውን ኣብ‘ዚ ሰሙን ናብ ክልል ዓፋር ንክኣቱ ተገይሩ ኣሎ።
- ብወገን መንግስቲ ኤርትራ ድማ ካብ ኢትዮጶያ ወራር ክፍፀመና እዩ ብምባል ምድላዋት ክግበር ናብ ኣዝዘቲ ሰራዊትን መራሕቲ ፖለቲካን ትእዛዝ ካብ ዝወርድ ፀኒሑ እዩ። ናይ ምድላዉ መቐፀልትኡ ዝኾነ፣ ካብ ከባቢ ባዳ ናብ ዶብ ኢትዮጵያ ዝዝርግሑ ሰለስተ ሓደሽቲ ፅርግያታት ምህናፁ፤ ምስ ኢትዮጵያ ዓፋር ኣብ ዘዋስኑ ቦታታት ጠንካራ ድፍዓት ክህነፁ ምግባሩን በዝሒ ዘለዎም ክፍለተ ሰራዊትን ሜካናዛይድ ሓይልን ናብ ከባቢ ግንባር ቡሬ ክዋፈሩ ከምዝተገበረ ታሓቢሩ ኣሎ።
- እዚ ኣብ መንጎኦም ተፈጢሩ ዝነበረ ኩነታት ካብ ናይ ቃላት ምውርዋር ሓሊፉ ሓይልታቶም ናብ ዶባት ክሳብ ምፅጋዕ በፂሖም ይርከቡ። እዚ ኣብ ቀፀልቲ ግዝያት ናበይ ከምርሕ ይኸውን ዝብል ሕቶ ድማ ኣብ ብዙሓት ሻቕሎት ክፈጥር ክኢሉ ኣሎ።
———————————————————————————–
- ሓይሊ ኣየር ኢትዮጵያ ኣብ ከተማታት ሶማልያ መጥቃዕቲ ከምዝፈጸመ ተገሊጹ። እቲ መጥቃዕቲ ብሰሉስ 25 ለካቲት 2017 ኣብ ማእከላይ ኣውራጃ ሸበሌ ዝተፈጸመ ኮይኑ፡ ዕላማ እቲ መጥቃዕቲ ንኣጋር ሰራዊት ሶማል ካብ መጥቃዕቲ ኣልሸባብ ንምክልኻል ከምዝነበረ ይንገር።
ኣልሸባብ ኣብዚ ቀረባ እዋን ዝተፈላለያ ከተማታት ተቖጻጺሩ ብምህላዉ፡ እዚ ብሓይሊ ኣየር ኢትዮጵያ ዝካየድ ዘሎ ናይ ኣየር መጥቃዕቲ ንማእከላይ መንግስቲ ንምክልኻልን ነቲ ኣብ መንግስታት ኢትዮጵያን ሶማልያን ዘሎ ምፍንጫል ንምጥፋእን ምዃኑ ይግለጽ።
———————————————————————————–
ሰብኣዊ ጉዳያት
- ኣብዚ ዝሓዝናዮ ሰሙን ብኮሚሽን ሰብኣዊ መሰል ው/ሕ/መንግስታትን ኣባል ሃገራትን ብኢትዮጵያን ኤርትራን ተፈፂሞም ተባሂሎም ዝቐረቡ ዓለምለኻዊ ጥሕሰታት ኣመልኪቱ ኣኼባ ዝተገበረ እንትኸዉን ዝበዝሓ ሃገራት ኣውሮፓ ዘለውኦ 44 ሃገራት፣ ኣብ ኢትዮጵያ ዘሎ ኣተሓሕዛ ሰብኣዊ መሰል ከም ዘተሓሳሰበን ንመበል 58 ኣብ ዝተኻየደ ዓመታዊ ዋዕላ ኮሚሽን ሰብኣዊ መሰል ው/ሕ/መንግስታት ብንባብ ክሰን ኣቕሪበን።
- ካብቶም ዝቐረቡ ክስታት ድማ ኣብ ኢትዮጵያ ኩለ መዳይ ግህሰት ሰብኣዊ መሰል ይፍፀም ከም ዘሎ ፣መሰል ብነፃ ሓሳብ ምግላፅ ዝተገደበ ምዃኑ ፣ሰላማዊ ሰልፊ ምክያድ ምእጋዱን ጋዜጠኛታትን ትካላት ሰብኣዊ መሰልን ንምድኻም ዝውሰዱ ዘለዉ ስጉምትታት ከም ዘተሓሳሰበን ብምግላፅ መፍትሒ ክግበረሉ ጻዉዒት ቐሪቡ።
- ካብዚ ብተወሳኺ ኣብ መንጎ መንግስቲ ኢትዮጵያን ህወሓትን ዝወረደ ዕርቀ ሰላም ብምንኣድ ኣብ ቀልፊ ምላሽ ዘይረኸቡ ጉዳያት ግን መፍትሒ ክግበረሎም ብኣፅንኦት ኣተሓሳሲበን ኣለዋ። ካብኣቶም ድማ ካብ ሓይልታት ፈዴራል ወፃኢ ዘለዉ ሓይልታት ካብ መሬት ትግራይ ክወፁ ክግበር ፣ተዛመበልቲ ናብ መረበቶም ክምለሱ ፣ዳግመ ሕውየት ክፍፀም፣ DDR ክትግበርን ስግግር ፍትሒ ክረጋገፅን ጥሕሰት ሰብኣዊ መሰል ዝፈፀሙ ኣካላት ተሓተቲ ክኾኑን ዝብሉ ይርከብዎም።
- ኣብዚ ዓመታዊ ዋዕላ ሰብኣዊ መሰል፣ ኣብ ጉዳይ ኤርትራ ‘ውን በብዓመቱ ዝቐርቡ ተመሳሰልቲ ክስታት ብው/ሕ/መንግስትታትን ሕብረት ኣውሮፓን ክስታት ቀሪቦም እዮም። ብዋናነት መንግስቲ ኤርትራ ንስምምዕነት ሰላም ፕሪቶሪያ ብምፅራር ንመሬት ትግራይ ወሪሩ ሒዙ ምህላዉ። ሰራዊቱ ንሰላማውያን ሰባት ብግፍዒ ይኣስሩ፣ ፆታዊ ዓመፅ ይፍፅሙን ናይ ህዝቢ ንብረት ይጉሕሉን ኣለዉ ክብሉ ክሶም ኣቕሪቦም። እዞም ትካላት ወሲኾም ሰራዊት ኤርትራ ወሪሩ ካብ ዝሓዞ መሬት ክወፅእን ንዝፈፀሞም ከበድቲ ግህሰታት ሰብኣዊ መሰል ድማ ተሓታትነት ክረጋገፀሎም ሓቲቶም እዮም።
- ብወገን መንግስቲ ኤርትራ ብሚንስተር ኮሙኒኬሽን እታ ሃገር ገይሩ ኣብ ዝሃቦ ምላሽ ግን ንክሲ እተን ዓለምለኻዊ ትካላት ብምንፃግ ዝወረሮ መሬትን ዝፈፀሞ ግፍዕን ከምዘየለ ዝገለፀ ‘ውን ኣብ‘ዚ ሰሙን እዩ።
————————————————————————————–